მინისტრებმა აზერბაიჯანს გათავისუფლებული ტერიტორიების აღდგენის საქმეში სოლიდარობა გამოუცხადეს

ბაქოს დეკლარაცია

აზერბაიჯანის რესპუბლიკის, საქართველოსა და თურქეთის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა მინისტრების მეცხრე სამმხრივი შეხვედრისას ბაქოს დეკლარაციის სრული ტექსტი გამოქვეყნდა. დეკლარაციაში ნათქვამია, რომ სამი ქვეყნის საგარეო საქმეთა მინისტრების მეცხრე სამმხრივი შეხვედრა გაიმართა ბაქოში 15 მარტს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა მინისტრის ჯეიჰუნ ბაირამოვის მოწვევით და საგარეო საქმეთა მინისტრის მონაწილეობით. სამმხრივ შეხვედრაში მონაწილეობდნენ: თურქეთის რესპუბლიკიდან ჰაკან ფიდანი და საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრი ილია დარჩიაშვილი. განცხადებაში ნათქვამია:

„მინისტრები, ხაზს უსვამენ თავიანთ ქვეყნებს შორის არსებულ ძლიერ ურთიერთობებს, რომელიც დაფუძნებულია მეგობრობასა და ისტორიულ კავშირებზე, ურთიერთპატივისცემასა და ნდობაზე; სტრატეგიული პარტნიორობის დონეზე თანამშრომლობის შემდგომი გაღრმავების სურვილსა და ორმხრივ ინტერესზე ყველა სფეროში, მათ შორის პოლიტიკური, ეკონომიკური, სავაჭრო, მშვიდობა და უსაფრთხოება, მეცნიერება და ტექნოლოგია და კულტურა; ითვალისწინებენ რა მათი სახელმწიფოების მნიშვნელოვან წვლილს რეგიონში მშვიდობის, სტაბილურობისა და განვითარების ხელშეწყობაში და მათი ხალხების ორმხრივ სურვილს, განავითარონ ეს იდეალები ფართო რეგიონის საერთო კეთილდღეობისა და უსაფრთხოებისთვის;

მათი ქვეყნების წინაშე მდგარი გამოწვევებისა და ახალი საფრთხეების აღიარება, მათ შორის, მაგრამ არ შემოიფარგლება მხოლოდ ტერორიზმის საფრთხეების ყველა ფორმითა და გამოვლინებით, კიბერშეტევებითა და ომის ჰიბრიდული ფორმებით; რეგიონული ეკონომიკური პროფილის გასაძლიერებლად სავაჭრო და საინვესტიციო საქმიანობის დაჩქარების მნიშვნელობის აღიარება; აღნიშნავენ რეგიონული კავშირის მნიშვნელობას, როგორც ქვაკუთხედს რეგიონში მდგრადი და ძლიერი ეკონომიკური ზრდისა და განვითარებისათვის; სოლიდარობის გამოხატვა აზერბაიჯანის მთავრობისა და ხალხისადმი კონფლიქტის შედეგად დაზარალებული ტერიტორიების აღდგენის მცდელობებისას;

ბოლო სამმხრივი შეხვედრის შემდეგ, 2023 წლის 6 თებერვალს მომხდარმა ორმა დამანგრეველმა მიწისძვრამ ათასობით ადამიანი შეიწირა და ათიათასობით კი დაშავდა დიდი ნგრევის შედეგად  თურქეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთ რეგიონში, ასევე ბოლო 6 თვის განმავლობაში თურქეთის წინააღმდეგ თავდასხმები. კიდევ ერთხელ გამოუცხადა სოლიდარობა თურქ ხალხს ტერორისტული აქტების სერიასთან დაკავშირებით; მათ განაცხადეს შემდეგი: მათ კიდევ ერთხელ გამოხატეს ერთმანეთის სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობისა და საზღვრების ხელშეუხებლობისადმი მტკიცე და ცალსახა მხარდაჭერა; ისინი მიესალმნენ აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის სრულ აღდგენას სახელმწიფო საზღვრებში და დაადასტურეს მხარდაჭერა აზერბაიჯანის რესპუბლიკის მთავრობის პოსტკონფლიქტური აღდგენისა და აღდგენის მცდელობებისთვის;

მათ კიდევ ერთხელ დაადასტურეს მხარდაჭერა აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის ურთიერთობის ნორმალიზაციის მიმართ, ურთიერთ აღიარებისა და ერთმანეთის სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობისა და საზღვრების ხელშეუხებლობის საფუძველზე და დარწმუნებულნი არიან, რომ მათ შორის ურთიერთობების ადრეული დამყარება მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს რეგიონულ სტაბილურობაში. და უსაფრთხოებას და გზას გაუხსნის რეგიონის თანამშრომლობის პოტენციალის სრულ რეალიზებას, განაცხადეს, რომ იყვნენ და ამ მხრივ აღნიშნეს საქართველოსა და თურქეთის, როგორც რეგიონული ქვეყნების დადებითი როლი; მათ კიდევ ერთხელ აღნიშნეს თურქეთის მიერ მონტრეს კონვენციის ფრთხილად განხორციელების მნიშვნელობა და შავ ზღვაში ესკალაციის წარმატებული მართვა; ხაზი გაესვა ცეცხლის დაუყოვნებელი შეწყვეტის მნიშვნელობას, რომელიც გამოიწვევს საომარი მოქმედებების შეწყვეტას, ღაზას ჰუმანიტარული დახმარების დაუყოვნებელ, შეუფერხებელ, მდგრად და საკმარის მიწოდებას და ნამდვილი სამშვიდობო პროცესის განახლებას, რომელიც მიზნად ისახავს ახლო აღმოსავლეთში ხანგრძლივი მშვიდობის დამყარებას; მათ კიდევ ერთხელ აღნიშნეს, რომ ძალზე მნიშვნელოვანია საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტის აღდგენა;

გადაწყვეტილი გვაქვს გააძლიეროს თანამშრომლობა შესაბამისი საერთაშორისო და რეგიონული ინსტრუმენტების შესაბამისად ტერორიზმის ყველა ფორმისა და გამოვლინების, ტრანსნაციონალური ორგანიზებული დანაშაულის, იარაღის, ნარკოტიკების და მათი წინამორბედების უკანონო ვაჭრობის, ადამიანებით ვაჭრობის, მიგრანტების კონტრაბანდის, ფულის გათეთრების, კულტურული და ისტორიული მემკვიდრეობის წინააღმდეგ მიმართული დანაშაულების წინააღმდეგ საბრძოლველად. და კიბერდანაშაული მათ კვლავ განაახლეს; მათ ხაზი გაუსვეს თავიანთი ქვეყნების სატრანზიტო პოტენციალის გაძლიერების მიმართულებით გადადგმულ მნიშვნელოვან ნაბიჯებს, მათ შორის ტრანსკასპიური აღმოსავლეთ-დასავლეთის შუა დერეფნის, სარკინიგზო მულტიმოდალური სატრანსპორტო დერეფნის, რომელიც გადის აზერბაიჯანის, საქართველოსა და თურქეთის ტერიტორიებზე, ასევე. საერთაშორისო სატრანზიტო სისტემაში ინტეგრაციის ძალისხმევა; მათ ხაზი გაუსვეს ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის (BTQ) და მარმარისის პროექტს, როგორც რკინის აბრეშუმის გზის ნაწილის მთავარ როლს აზიასა და ევროპას შორის კონკურენტული ტრანსპორტირების ხელშეწყობაში;

მათ ხაზი გაუსვეს სარკინიგზო ხაზის “მარაბდა-კარწახის” მონაკვეთზე აღდგენითი, რეკონსტრუქციისა და გაფართოების სამუშაოების ვადაზე ადრე დასრულებას და 2024 წელს სარკინიგზო ხაზის ხელახლა ფუნქციონირებას; მათ ხაზი გაუსვეს სატრანსპორტო და საკომუნიკაციო ინფრასტრუქტურის განვითარების მნიშვნელობას; ენერგეტიკის სფეროში თანამშრომლობა, ასევე ადამიანთა შორის კონტაქტები, განათლება, სოციალური და კულტურული გაცვლა, ტურიზმი და ICT, მათ შორის საჰაერო, სარკინიგზო, საგზაო და რეგიონული კავშირების გაუმჯობესებისა და გაძლიერების გზით, მათ შორის ტრანსპორტი, ვაჭრობა, მწვანე ენერგია და დაბალი ნახშირბადის ტექნოლოგიები -გადაწყვიტეს გაფართოება; მათ ხაზი გაუსვეს ასევე სტრატეგიულ პარტნიორობას ენერგეტიკის სფეროში და დაადასტურეს სრული მხარდაჭერა სამხრეთ გაზის დერეფნის (SGC) მიმართ, ასევე ენერგეტიკული პროექტების მიმართ, რომლებიც მიმართულია ბუნებრივი აირის მოცულობის გაზრდაზე; მხარი დაუჭირეს მდგრადი ზრდის სფეროში ქმედებების კოორდინაციას, მათ შორის განახლებადი ენერგიის ეფექტიან გამოყენებას; მიწოდების უსაფრთხოების, ენერგეტიკის სექტორის ლიბერალიზაციის, ბაზრების შექმნისა და/ან მართვის საკითხებზე თანამშრომლობის და ცოდნისა და გამოცდილების გაცვლის ხელშეწყობა;

მათ დაადასტურეს უწყვეტი და გაძლიერებული თანამშრომლობა საერთო ინტერესის ეკონომიკურ სფეროებში ეფექტური და შედეგზე ორიენტირებული პროექტებით; მზადაა შემდგომში ხელი შეუწყოს ინვესტიციებს ორმხრივი ინტერესის სფეროებში, ასევე გააგრძელოს პირდაპირი ურთიერთობები ამ მიმართულებით სამი ქვეყნის ბიზნეს წრეების, სავაჭრო და სამრეწველო პალატების, აგრეთვე მრეწველობისა და ბიზნეს ასოციაციების მეშვეობით, მათ შორის ხელშეწყობის ახალი მეთოდების შესწავლით. საექსპორტო-იმპორტის შესაძლებლობები და ეკონომიკური თანამშრომლობა მათ განაცხადეს; აფასებს სახელმწიფოთა აქტიურ თანამშრომლობას, მათ შორის საერთაშორისო ორგანიზაციებში მათი კანდიდატურის მხარდაჭერის გზით, სადაც ეს შესაძლებელია;

სამმხრივი ღონისძიებებითა და პროექტებით მათ გამოთქვეს სურვილი გააძლიერონ მეგობრობის, ძმობისა და ნათესაური კავშირები ქვეყნების ახალგაზრდებსა და სპორტსმენებს შორის; ისინი მიესალმნენ აზერბაიჯანის რესპუბლიკის არჩევას გაერთიანებული ერების კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენციის (UNFCCC) მხარეთა კონფერენციის 29-ე შეხვედრაზე (COP29) 2024 წლის 11-დან 22 ნოემბრამდე. მინისტრებმა დიდი მადლობა გადაუხადეს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა მინისტრს ჯეიჰუნ ბაირამოვს შეხვედრის წარმატებით ორგანიზებისთვის. მათ ხაზი გაუსვეს სამმხრივი შეხვედრების რეგულარულად გამართვის მნიშვნელობას და გადაწყვიტეს მეათე სამმხრივი შეხვედრის ჩატარება 2025 წელს თურქეთში ორმხრივად შეთანხმებულ თარიღებზე. დეკლარაციას ხელი სამივე ქვეყნის საგარეო საქმეთა მინისტრებმა მოაწერეს.

საქართველო და აზერბაიჯანი მოქმედებენ

როგორც ორი საიმედო პარტნიორი

საქართველო არის ერთ-ერთი პირველი სახელმწიფო, რომელმაც აღიარა აზერბაიჯანნის დამოუკიდებლობა. მაგრამ ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობა იმ წლებში არ იყო მჭიდრო. აზერბაიჯანში ჰეიდარ ალიევის და საქართველოში ედუარდ შევარდნაძის ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ ეს ურთიერთობები ახალ ეტაპზე გადავიდა. ამრიგად, 1995 წელს ბაქოში გაიხსნა საქართველოს საელჩო, 1996 წლის მარტში კი თბილისში აზერბაიჯანის საელჩო. (2009 წელს აზერბაიჯანის გენერალური საკონსულო გაიხსნა ბათუმში, საქართველოში, 2013 წელს კი საქართველოს გენერალური საკონსულო გაიხსნა განჯაში). 1996 წელს პრეზიდენტ ჰეიდარ ალიევის თბილისში და 1997 წელს პრეზიდენტ ედუარდ შევარდნაძის ბაქოში ვიზიტის ფარგლებში ხელმოწერილმა დოკუმენტებმა ახალი ელფერი შესძინა ორი მოძმე ქვეყნის ურთიერთობას. სხვათა შორის, აღვნიშნავთ, რომ ორი მოძმე ქვეყანა, რომლებიც აღიარებენ ერთმანეთის ტერიტორიულ მთლიანობას, ამ მიმართულებით ყოველთვის ერთობლივ ნაბიჯებს დგამდნენ სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციის ღონისძიებებზე. საქართველო გულგრილი არ დარჩენილა ჰეიდარ ალიევის ხელმძღვანელობით აზერბაიჯანში განხორციელებული ნავთობის სტრატეგიის მიმართ. ანუ მან თავისი წვლილი შეიტანა 1994 წლის 20 სექტემბერს ხელმოწერილ საუკუნის შეთანხმებაში. ამ თვალსაზრისით სტაბილურობას ემსახურებოდა მასშტაბური გლობალური ენერგეტიკული და სატრანსპორტო-საკომუნიკაციო პროექტების (ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის ნავთობსადენი, ბაქო-თბილისი-ერზრუმის გაზსადენი, ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზა და სხვ.) განხორციელება. ამ ეტაპზე გვინდა შევეხოთ ერთ საკითხს. იყვნენ ძალები, რომლებსაც არ სურდათ, რომ მთავარი საექსპორტო ნავთობსადენი ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანი საქართველოზე გასულიყო. მაგრამ ორი ქვეყნის მეგობრობამ შეძლო ასეთი დაბრკოლებების გადალახვა. ჰეიდარ ალიევის წინდახედულობის, სიბრძნის, შევარდნაძის მონდომებისა და გამბედაობის წყალობით ეს პროექტი წარმატებით განხორციელდა. ეს პოლიტიკა აზერბაიჯანსა და საქართველოს შორის წარმატებით განხორციელდა შემდგომ პერიოდებშიც. დღეს საქართველოსა და აზერბაიჯანს უკავშირდება გლობალური ენერგეტიკული, სატრანსპორტო და საკომუნიკაციო პროექტები, როგორიცაა ბაქო-სუფსა, ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანი, ბაქო-თბილისი-ერზრუმი, TRASEKA, ბაქო-თბილისი-ყარსი და ტრანსანატოლიის გაზსადენები და ეს თანამშრომლობაა. ყოველწლიურად ფართოვდება. ამ თვალსაზრისით, შეიძლება ითქვას, რომ საქართველო და აზერბაიჯანი არიან ქვეყნები, რომლებიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ ევროპის ენერგეტიკული უსაფრთხოებისთვის.

ამჟამად ეს ორი ქვეყანა თანამშრომლობის კიდევ უფრო გაღრმავებას აპირებს. ამას კიდევ ერთხელ ადასტურებს პრეზიდენტის ილჰამ ალიევის განცხადება პრესისთვის საქართველოს პრემიერ-მინისტრ ირაკლი კობახიძესთან ერთად. ამრიგად, საქართველო და აზერბაიჯანი, როგორც ორი დამოუკიდებელი სახელმწიფო, ყოველთვის ერთმანეთის გვერდით არიან, ჩვენი მეგობრობა და ძმობა ღრმა ისტორიულ ფესვებზეა დაფუძნებული“, – განაცხადა სახელმწიფოს მეთაურმა და დასძინა, რომ ინფრასტრუქტურული პროექტები – სატრანსპორტო და ენერგეტიკული პროექტები, რომლებსაც ჩვენ ვახორციელებთ. ერთად დიდი მნიშვნელობა აქვს მრავალი ქვეყნისთვის და შემდგომი ნაბიჯები გადაიდგმება ამ მიმართულებით: „განსაკუთრებით ტრანსპორტის სფეროში, შექმნილია და შეიქმნება ახალი ინფრასტრუქტურა, რაც ბევრ ქვეყანას გაუხსნის ფასდაუდებელ შესაძლებლობებს. კერძოდ, ის ფაქტი, რომ ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზა გაფართოებული სახით ერთი-ორი თვის შემდეგ დაიწყებს მუშაობას, ერთ-ერთი უდიდესი მიღწევაა. როგორც ვთქვით, რამდენიმე თვეში ამ რკინიგზის გამტარუნარიანობა 1 მილიონი ტონიდან 5 მილიონ ტონამდე გაიზრდება და ამავდროულად, ამ რკინიგზის აქტივობა მრავალი ქვეყნისთვის მიმზიდველი იქნება. შეგახსენებთ, რომ ამ თვის დასაწყისში ბაქოში გაიმართა ტრადიციული სამხრეთ გაზის დერეფნის საკონსულტაციო საბჭო და რომ საქართველო ამ ღონისძიებაზე მაღალ დონეზე იყო წარმოდგენილი, პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ დღეს აზერბაიჯანული გაზი საქართველოს გავლით რამდენიმე ქვეყანაში ექსპორტირებულია: „ ზოგადად, აზერბაიჯანული გაზის მიმღები ქვეყნების რაოდენობამ 8-ს მიაღწია და ეს არ არის დასასრული“. დარწმუნებით აღნიშნა, რომ უახლოეს მომავალში ამ ქვეყნების რაოდენობა გაიზრდება, სახელმწიფოს მეთაურმა ასევე განაცხადა, რომ გვაქვს ორივე რესურსი, გვაქვს ინვესტიციის ფინანსური შესაძლებლობა, გვყავს სანდო მეგობრები, როგორიც საქართველოა, ფართო სატრანზიტო შესაძლებლობებით: „ასეთ პირობებში. ამ შემთხვევაში, ჩვენი ენერგეტიკული პროექტები გაგრძელდება მრავალი ქვეყნის ენერგოუსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად და აქ საქართველო და აზერბაიჯანი მოქმედებენ როგორც ორი საიმედო პარტნიორი“. ამ ყველაფრის გარდა, ორი ქვეყანა ახალ პროექტებზეც მუშაობს. ერთ-ერთი მათგანია მწვანე ენერგეტიკის პროექტი: „საქართველომ და აზერბაიჯანმა სხვა ქვეყნებთან ერთად აქ ძალიან დიდი და მასშტაბური პროექტის განხორციელება დაიწყეს. მე მჯერა, რომ ისეთი წარმატებული პროექტები, როგორიცაა ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანი, ბაქო-თბილისი-ერზრუმი, სამხრეთ გაზის დერეფანი, ბაქო-თბილისი-ყარსი, იქნება მაგალითი მწვანე ენერგიის პროექტისთვის და იგივე წარმატებით განხორციელდება მწვანე ენერგიის პროექტი. ამაზეც დიდი მოთხოვნაა. როგორც საქართველოს, ასევე აზერბაიჯანს აქვს განახლებადი ენერგიის უზარმაზარი პოტენციალი და ჩვენ ამჟამად ვმუშაობთ ტექნიკურ-ეკონომიკურ კვლევაზე. მჯერა, რომ ეს სამუშაო წლის ბოლომდე დასრულდება, შემდეგ კი პრაქტიკული ნაბიჯები გადაიდგმება“. ეჭვგარეშეა, რომ ჩვენი რეგიონის შემდგომი განვითარებისთვის, რომელსაც აქვს ძალიან სტრატეგიული როლი მსოფლიოში, მნიშვნელოვანია მსგავსი ერთობლივი პროექტების განხორციელება, რათა ბუნებრივად და ეფექტურად დააკავშიროს მრავალი რეგიონი, მათ შორის აღმოსავლეთი და დასავლეთი. ეს ყველაფერი ნიშნავს, რომ დღეს ორივე ქვეყანა ერთობლივი ძალისხმევით უზრუნველყოფს არა მხოლოდ საკუთარ ეკონომიკურ განვითარებას, არამედ, ამავე დროს, ისინი გახდნენ მნიშვნელოვანი ქვეყნები რეგიონისთვის და დიდი გაგებით ევრაზიისთვის. აღსანიშნავია, რომ ორ ქვეყანას შორის სავაჭრო ბრუნვა უკვე 900 მილიონ დოლარს უახლოვდება და გასულ წელს დაახლოებით 15 პროცენტით გაიზარდა. აზერბაიჯანი საქართველოს სავაჭრო პარტნიორთა ხუთეულში შედის და ეს რიცხვები თანდათან გაიზრდება, აზერბაიჯანელმა ინვესტორებმა საქართველოს ეკონომიკაში 3,4 მილიარდი დოლარის ინვესტიცია განახორციელეს. როგორც პრეზიდენტმა აღნიშნა, ამის მთავარი მიზეზი კარგი საინვესტიციო კლიმატის არსებობაა.